Kwas foliowy - objawy niedoboru
Niedobór kwasu foliowego nie musi dawać wyraźnych objawów. Te mogą pojawić się już na początku lub dopiero po pewnym czasie - identyfikacja problemu może być więc bardzo trudna. Do najczęściej występujących symptomów należą:
- bladość skóry
- stany zapalne i owrzodzenia języka oraz błony śluzowej warg
- przemęczenie
- kłopoty z koncentracją
- bezsenność
- problemy z pamięcią
Kwas foliowy a ciąża i jej planowanie
Odpowiednio wysoka podaż kwasu foliowego ma szczególne znaczenie w okresie poprzedzającym ciążę, a także w pierwszych jej tygodniach, ponieważ związek znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia niektórych wad rozwojowych noworodków (serca, kończyn, układu moczowego).
Najpoważniejszą konsekwencją niedoboru witaminy B9 w organizmie jest nieprawidłowe zamknięcie cewy nerwowej u płodu - to właśnie z niej rozwija się mózg i rdzeń kręgowy. Proces następuje zazwyczaj około 16 - 24 dni po zapłodnieniu, czyli zanim kobieta dowiaduje się, że jest w ciąży. W przypadku ciąż nieplanowanych, które nadal stanowią duży odsetek, problem jest bardzo poważny. Niedobór kwasu foliowego może prowadzić do trwałego kalectwa, a nawet śmierci noworodka zaraz po urodzeniu.
Niedostateczne stężenie folianów w organizmie zwiększa częstotliwość poronień i komplikacji ciążowych (przedwczesny poród, stany przedrzucawkowe, hipotrofia, przedwczesne oddzielenie się łożyska), obniża też urodzeniową masę ciała dziecka.
Jaka jest skala problemu?
Według danych statystycznych, Polska ma jeden z największych w Europie współczynników zgonów z powodu wad wrodzonych cewy nerwowej. Znaczna liczba ciąż jest nieplanowana, a suplementacja wprowadzana jest zbyt późno. Jak pokazują badania, tylko 12% kobiet w wieku rozrodczym stosuje suplementy zawierające kwas foliowy.
A profilaktyka ma kluczowe znaczenie - przyjmowanie folianów w okresie przedkoncepcyjnym i pierwszych 12 tygodniach ciąży obniża liczbę przypadków wady cewy nerwowej u potomstwa o 70%.
Kwas foliowy w produktach spożywczych
Kwas foliowy występuje w produktach spożywczych, choć w zredukowanej, wrażliwej na zniszczenie formie. W czasie przechowywania i obróbki termicznej obserwuje się duże straty związku (na ogół 50% - 80% pierwotnej wartości), a większość folianów utlenia się do gorzej przyswajalnych pochodnych. Witaminę B9 można znaleźć w żywności pochodzenia roślinnego i (zdecydowanie rzadziej) zwierzęcego:
- zielone warzywa (brokuły, brukselka, szpinak, sałata, szparagi, jarmuż)
- owoce (pomarańcze, kiwi, maliny)
- orzechy (włoskie, arachidowe)
- nasiona roślin strączkowych (groch, fasola)
- pełne ziarna zbóż
- kiełki pszenicy
- drożdże
- podroby (wątróbka)
Niewielkie ilości kwasu foliowego znajdują się też w przetworach mlecznych (sery, jogurty), łososiu i żółtkach jaj. Niestety, biodostępność jest znacznie ograniczona, ponieważ związek wchodzi w (niekorzystne) interakcje z wieloma składnikami, które znajdują się w pożywieniu.
Kwas foliowy a wchłanialność
Wchłanianie kwasu foliowego z produktów spożywczych wynosi 30% - 80%. Co zakłóca proces?
- używki (alkohol, nikotyna)
- zaburzenia strukturalne lub czynnościowe
- zaburzenia funkcjonowania przewodu pokarmowego
- leki (niesteroidowe leki przeciwzapalne, cholestyramina, antykoncepcja hormonalna)
- niedobór witamin i minerałów w organizmie (żelazo, cynk, witamina B12, kwas askorbinowy)
- choroby wątroby
- zaburzenia funkcjonalne jelit
Dla porównania, syntetyczny kwas foliowy wchłania się prawie całkowicie.
Kwas foliowy - dawkowanie
Zalecane dzienne spożycie kwasu foliowego dla osób dorosłych wynosi 280 µg - 340 µg, konkretna dawka zależna jest od wielu czynników (jak wiek, płeć czy aktywność fizyczna). Dla kobiet w ciąży zalecana ilość wzrasta do 600 µg, przy czym suplementację należy rozpocząć minimum trzy miesiące przed planowaną ciążą.
Aby zapewnić maksymalną skuteczność suplementu, należy zawsze postępować zgodnie ze wskazówkami producenta.
Kwas foliowy i jego (ewentualny) nadmiar
Co ciekawe, organizm potrafi magazynować kwas foliowy. U zdrowego człowieka rezerwy wynoszą ok. 5 - 10 mg, co przy całkowitym braku podaży wystarczy na około 3 - 4 miesiące. Naukowcy uważają, że ten mechanizm, choć nie do końca poznany, świadczy o tym, jak ważna jest witamina B9.
Kwas foliowy i jego pochodne nie wykazują działania toksycznego na organizm człowieka, nawet jeśli występują w nadmiarze - choć wbrew pozorom, nie zwiększa to skuteczności związku. Dopiero naprawdę duże dawki (powyżej 15 mg na dobę) mogą wywołać skutki uboczne, do których zalicza się alergiczne odczyny skóry, zaburzenia ze strony układu pokarmowego lub nerwowego. Stosowany zgodnie z zaleceniami jest całkowicie bezpieczny.
Około 90% kobiet i 80% mężczyzn w Polsce spożywa mniej kwasu foliowego, niż wskazują normy dziennego zapotrzebowania. Nie ma wątpliwości, że suplementacja jest uzasadniona i w wielu wypadkach także konieczna. Witamina B9 stanowi przecież ważny element, który zapewnia homeostazę - biologiczną równowagę organizmu.
Comments (0)