Beta karoten w organizmie człowieka - dlaczego jest tak ważny dla zachowania homeostazy?

maj 11, 2022
Poradniki
0 comments

Beta karoten to ważna substancja, jeden z najistotniejszych karotenów występujących w przyrodzie. Znany z właściwości barwiących, zyskuje coraz większe znaczenie dzięki korzystnemu wpływowi na organizm człowieka. Odpowiednia podaż substancji powinna być priorytetem - niski poziom powoduje niedobór...witaminy A. Czym charakteryzuje się beta karoten i dlaczego jest kluczowy dla zachowania homeostazy?

Beta karoten - co to jest?

Beta karoten to organiczny związek chemiczny, prekursor witaminy A i jej najważniejszy izomer. Substancję wyizolowano w 1831 roku z korzenia marchwi. Uważa się, że beta karoten stanowi nawet 30% - 35% witaminy A spożywanej przez ludzi, co czyni związek bardzo istotnym, a często i niezastąpionym źródłem.

Beta karoten występuje naturalnie w produktach pochodzenia roślinnego, nie jest jednak przyswajany w całości - wchłanianie z pożywienia wynosi od 5% do 65%. Rozbieżność wynika z rodzaju pokarmu, a właściwie zawartości tłuszczu w stosunku do błonnika - tłuszcz wpływa pozytywnie na biodostępność, podczas gdy błonnik zakłóca proces. Żywność, nawet ta bogata w beta karoten nie wystarcza do zagwarantowania odpowiedniej podaży.

Poza problemem z przyswajalnością istnieje kilka innych przyczyn niskiego poziomu beta karotenu w organizmie. Eksperci wymieniają przede wszystkim:

nieodpowiednio zbilansowaną dietę
niedożywienie
otyłość
choroby obniżające wchłanianie składników odżywczych (np. zespół upośledzonego wchłaniania)
nadczynność tarczycy
antykoncepcję hormonalną

Beta karoten a witamina A

W diecie człowieka występują dwa rodzaje witaminy A:

preformowana witamina A (jak retinol czy ester retinylu)
prowitamina A (karotenoidy, w tym najważniejszy beta karoten, ale też alfa katoten czy beta kryptoksantyna)

Organizm jest zdolny do skutecznego przekształcania beta karotenu w retinol. Główna różnica pomiędzy substancjami polega na tym, że witamina A stosowana w nadmiarze może być szkodliwa, natomiast w przypadku beta karotenu organizm przetwarza tylko taką ilość, jakiej aktualnie potrzebuje.

Co oczywiste, zbyt niska podaż beta karotenu jest zazwyczaj jednoznaczna z niedoborem witaminy A i wszystkimi konsekwencjami, jakie są z nim związane:

zmęczenie
problemy dermatologiczne
nawracające infekcje
problemy ze wzrokiem

Beta karoten jako uniwersalny barwnik

Beta karoten sprawia, że wiele warzywa i owoce zyskuje czerwony, żółty i pomarańczowy kolor (np. dynia, marchew, pomarańcza). Substancja znajduje się również w warzywach liściastych (np. szpinak, jarmuż), ale barwę maskuje zielony pigment - chlorofil.

Długotrwały nadmiar beta karotenu w organizmie człowieka bez trudu można zauważyć gołym okiem. Objawia się żółto - pomarańczowym zabarwieniem skóry, wynikającym z gromadzenia się substancji w warstwie rogowej naskórka. Choć zmiana zabarwienia może dotyczyć całego ciała, jest widoczna szczególnie na dłoniach i stopach. Karotenodermia jest stanem nieszkodliwym i zanika po odstawieniu beta karotenu.

Vitaler's Beta karoten 3,8 mg krople - 30 ml

VIT-0235

Vitalers

Beta karoten marki Vitaler's to suplement diety w kroplach zawierający Beta karoten. Witamina A pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego, utrzymaniu prawidłowego widzenia oraz zachowaniu zdrowej skóry.

Obecnie brak na stanie

32,00 zł

View

Beta karoten - właściwości i wpływ na organizm

Beta karoten pełni wiele ważnych funkcji. Wykazuje działanie antyoksydacyjne - chroni przed szkodliwym (i powszechnym) wpływem wolnych rodników. Odgrywa istotną rolę w profilaktyce zespołu metabolicznego (grupa schorzeń podnoszących ryzyko rozwoju cukrzycy i chorób serca) i zapobiega procesom miażdżycowym poprzez zmniejszenie wchłaniania cholesterolu w jelitach przy jednoczesnym zwiększeniu wydalania niebezpiecznych lipidów.

Beta karoten przyczynia się do ochrony wyściółki przewodu pokarmowego i dróg oddechowych, warunkuje także prawidłowe rogowacenie nabłonków. Badania pokazują, że chroni płuca przed metaplazją - procesem, podczas którego powstają komórki odmienne morfologicznie i czynnościowo od macierzy (suplement jest skuteczny szczególnie w połączeniu z alfa - tokoferolem i kwasem askorbinowym).

Beta karoten wspiera pracę układu odpornościowego, a długotrwała suplementacja może ograniczać rozwój zmian umysłowych związanych z wiekiem - udowodniono, że ma pozytywny wpływ na funkcje poznawcze i pamięć. Substancja stosowana jest często w leczeniu chorób skóry (jak suchość, egzema czy łuszczyca) i zaburzeń widzenia. Beta karoten zmniejsza ryzyko zaćmy, a w połączeniu z witaminami C i E oraz cynkiem może mieć wpływ na rozwój zwyrodnienia plamki żółtej (AMD).

Beta karoten a opalanie

Według badań spożywanie odpowiedniej ilości beta karotenu może wzmocnić ochronę skóry przed wpływem szkodliwego promieniowania UV (porównywalnie do filtra SPF4). Łagodzi uszkodzenia i defekty wywołane przez ekspozycję na słońce, które obejmują utratę kolagenu i elastyczności skóry czy powstanie zmarszczek. Zapobiega przedwczesnemu starzeniu, poprawia kondycję, wyrównuje i utrzymuje koloryt.

Optymalne stężenie zapewniające skuteczność działania osiągane jest po upływie ok. 10 tygodni od rozpoczęcia suplementacji. Warto jednak pamiętać, że beta karoten to doskonałe uzupełnienie ochrony przed promieniami UV, ale nie powinien stanowić zamiennika filtrów przeciwsłonecznych.

Właściwości chroniące przed wpływem promieniowania UV wykorzystywane są często w medycynie podczas leczenia schorzeń, które charakteryzują się bolesną wrażliwością na słońce. Mowa przede wszystkim o fotodermatozach (np. wielopostaciowe osutki i pokrzywki świetlne) czy porfirii erytropoetycznej.

Beta karoten - badania

Powszechnie wiadomo, że zapotrzebowanie na składniki odżywcze jest bardzo zróżnicowane i zależy przede wszystkim od wieku, stanu zdrowia czy stylu życia. Nie inaczej jest z beta karotenem. Poziom substancji można zbadać dzięki precyzyjnym pomiarom stężenia w surowicy krwi. Testy wykonuje się nie tylko w celu sprawdzenia stężenie beta karotenu, ale też w przypadku podejrzenia niedoboru witaminy A w organizmie lub kontrolnie w czasie suplementacji.

Beta karoten i kilka faktów

Metaanaliza 41 badań obserwacyjnych (dotyczących łącznie grupy 500 000 osób) sugeruje, że odpowiedni poziom beta karotenu powiązany jest z mniejszą śmiertelnością. Nie oznacza to jednak, że suplement może być stosowany w każdym przypadku.

Wśród przeciwwskazań specjaliści wymieniają przede wszystkim ciężką niewydolność wątroby i nerek. Beta karoten wchodzi w interakcje z lekami stosowanymi w celu obniżenia cholesterolu, a sekwestranty kwasów żółciowych i inhibitory pompy protonowej mogą zmniejszyć wchłanianie substancji. Suplementu nie należy stosować z izotretynoiną i acytretyną, ponieważ zawierają pochodne witaminy A.

Dla większości osób beta karoten jest jednak zupełnie bezpieczny. Do tej pory nie ustalono górnego tolerowanego poziomu spożycia - jest mało prawdopodobne, by suplement powodował problemy zdrowotne, nawet jeśli przyjmowany jest w dużych dawkach. Mimo to, warto pamiętać, że zawsze należy stosować się do zaleceń producenta lub lekarza.

Świat usłyszał o beta karotenie prawie 200 lat temu i od tego czasu nie nie ustały próby dokładnego poznania substancji i jej właściwości. Istnieje coraz więcej dowodów świadczących o korzystnym wpływie związku na organizm człowieka i choć beta karoten nie jest niezbędnym składnikiem odżywczym, często stanowi najważniejsze źródło witaminy A - a to wiele zmienia.

Bibliografia

"Vitamins as Antioxidants" - O. O. Sinbad, A. A. Folorunsho, O. L. Olabisi, O. A. Ayoola, E. Temitope, Biochemistry Department, Ladoke Akintola University of Technology, Ogbomoso, Physiology Department, Ladoke Akintola, University of Technology, Ogbomoso, Oyo State, Physiology Department, Adeleke University, Ede, Osun State, Nigeria

"Recent developments in studies on biological functions of Vitamin A in normal and transformed tissues" - L. M. De Luca, S. Adamo, P. V. Bhat, W. Sasak, C. S. Silverman-Jones, I. Akalovsky, J. P. Frot—Coutaz, T. R. Fletcher, G. J. Chader, czasopismo naukowe otganizacji IUPAC "Pure and Applied Chemistry"

"β-Carotene and risk of coronary heart disease. A review of observational and intervention studies" - A.Tavani, C.La Vecchia, Istituto di Ricerche Farmacologiche “Mario Negri”, Milan, Italy, Istituto di Statistica Medico e Biometria, Università di Milano, Via Venezian, Milan, Italy

"Carotenoids and Cognitive Outcomes: A Meta-Analysis of Randomized Intervention Trials" - S. Davinelli, S. Ali, V. Solfrizzi, G. Scapagnini, G. Corbi, Department of Medicine and Health Sciences "V. Tiberio", University of Molise, Department of Interdisciplinary Medicine, Clinica Medica "Frugoni" and Geriatric Medicine-Memory Unit, University of Bari Aldo Moro, Italy

"Potential of β-carotene as anti-aging serum: A narrative review" - N. N. Rahmah, N. D. Tama, N. R. Wulandari, W. Nurcholis, Department of Biochemistry, Faculty of Mathematics and Natural Science, IPB (Institut Pertanian Bogor) University, Faculty of Veterinary Medicine, IPB, University, Bogor, Tropical Biopharmaca Research Center, IPB University, Indonesia

"Increased dietary beta-carotene intake associated with better asthma quality of life" - A. Moreira, P. Moreira, J. Fonseca, J. Rodrigues, M. Vaz, Unidade de Imunoalergologia, Hospital de Sao Joao, Porto, Faculty of Nutrition and Food Sciences, University of Porto, Portugal

"Beta-carotene in dermatology: Does it help?" - C. Bayerl, czasopismo naukowe "Acta Dermatovenerol Alp Panonica Adriatica"

"Mortality in randomized trials of antioxidant supplements for primary and secondary prevention: systematic review and meta-analysis" - G. Bjelakovic, D. Nikolova, L. L. Gluud, R. G. Simonetti, C. Gluud, czasopismo naukowe "Journal of the American Medical Association"

Vitaler's Silibiotin (Skóra, włosy, paznokcie) - 180 tabletek

VIT-0762

Vitalers

Specjalnie opracowana mieszanka składników Silibiotin wpływa na zachowanie prawidłowego stanu włosów, skóry oraz paznokci. Suplement diety rekomendowany jest w celu uzupełnienia niedoborów kluczowych składników, które mają kluczowy wpływ na zdrowy i piękny wygląd.

Obecnie brak na stanie

30,90 zł

View

Vitaler's Chromium (Chrom) 200 µg - 180 tabletek

VIT-0737

Vitalers

Suplement diety w formie wegańskich tabletek zawierający chrom w postaci pikolinianu, który przyczynia się do utrzymania prawidłowego poziomu glukozy we krwi. To najwyższej jakości połączenie chromu i kwasu pikolinowego zawiera w jednej tabletce aż 200 μg chromu.

Obecnie brak na stanie

15,90 zł

View