Selen jest pierwiastkiem śladowym, który ma bardzo duży wpływ na prawidłowe funkcjonowanie ludzkiego organizmu. Między innymi zapewnia prawidłowe działanie tarczycy oraz systemu odpornościowego. W ostatnich badań wykazano, że utrzymanie jego prawidłowego poziomu może mieć wpływ na ryzyko wystąpienia niektórych chorób nowotworowych. Gdzie możemy znaleźć selen oraz jak powinniśmy go suplementować? Na te pytania oraz inne poznasz odpowiedź w poniższym artykule.
Źródła selenu
Selen, oznaczony w układzie okresowym pierwiastków jako Se, występuje w śladowych ilościach w wodzie i glebie. Stąd też jest wprowadzony do łańcucha pokarmowego. W roślinach, w przeciwieństwie do zwierząt, u których selen występuje tylko w formie organicznej, występuje w formie nieorganicznej jako seleniany i selenki oraz organicznej jako selenometionina.
Podstawowymi źródłami selenu w diecie człowieka są produkty zbożowe, nabiał, owoce, warzywa oraz mięso i ryby. Najwyższą wartość selenu wśród warzyw wykazują brokuły, kapusta biała, czosnek, cebula oraz rośliny strączkowe. Ciekawym zagadnieniem jest fakt, że ostateczna ilość Se zawarta w warzywach, zależna jest od jakości gleby, na której były uprawiane. Niestety, w polskich glebach wartość selenu jest bardzo niska, stąd też powinno się je wspierać za pomocą nawozów w składzie, których występuje selen. Z racji tego, że ilość Se w warzywach może ostatecznie być znikoma, to podstawowym jego źródłem stają się produkty odzwierzęce. W przypadku osób, które nie jedzą mięsa, dobrą alternatywą mogą być orzechy, w tym w szczególności orzechy brazylijskie, a także grzyby.
Właściwości selenu
Selen odgrywa bardzo ważną rolę w organizmie człowieka, dlatego tak ważne jest, aby utrzymać prawidłowy poziom tego pierwiastka. Selen jest niezbędny do funkcjonowania enzymów oraz ochrony komórek przed toksynami i wolnymi rodnikami. Se ma również ogromny wpływ na pracę tarczycy. Ponadto może być stosowany jako leczenie wspomagające ból w reumatoidalnym zapaleniu stawów. Prawidłowy poziom selenu jest niezbędny w przypadku leczenie depresji, chociaż warto pamiętać, że jego nadmiar może również mieć przykre skutki dla naszej psychiki oraz całego układu nerwowego.
Selen mineralny a organiczny
Skład i forma chemiczna składników suplementu diety to najważniejsze elementy, które wpływają na jego przyswajanie przez nasz organizm. Suplementy diety z selenem mogą występować w dwóch formach:
- organicznej, zawierającej L- selenometionina lub selenocysteina,
- nieorganicznej, zawierającej selenin bądź selenian sodu.
Za najlepiej przyswajaną formę pierwiastka uważa się selen organiczny, głównie w postaci L-selenometioniny. Selen w postaci związków nieorganicznych jest w większości wydalany z naszego organizmu. Warto jednak zwrócić na fakt, że selenian sodu jest z kolei szybciej wchłaniany niż formy organiczne.
Vitaler's Cynk 15 mg + Selen 200 mcg krople - 30 ml
Vitaler's Cynk 15 mg + Selen 200 mcg - 120 kapsułek
Zapotrzebowanie na selen
Chociaż nie zawsze rekomendacje towarzystw medycznych są zgodne, tak w przypadku suplementacji selenu jasno i wyraźnie wskazują jego normę spożycia. Podstawą zaleceń ilości spożycia Se są badania naukowe, które wykazały jego wszechobecny niedobór. Za odpowiednią podaż selenu przyjęto taką wartość, która zapewnia prawidłowe stężenie tego pierwiastka we krwi. Ciekawostką może być fakt, że z racji na spore różnice występowania selenu w poszczególnych częściach świata, rekomendowane wartości jego zażycia są odmienne. I tak na przykład Narodowy Instytut Zdrowia w Ameryce zaleca osobom dorosłym spożycie 55 μg selenu dziennie zaś Niemieckie Towarzystwo Żywienia 70 μg u mężczyzn i 60 μg u kobiet.
W Polsce zaleca się podaż 55 μg selenu na dobę dla osoby dorosłej. Należy pamiętać, że zapotrzebowanie na ten pierwiastek zmienia się u kobiet w ciąży oraz karmiących piersią, bowiem muszą one wziąć pod uwagę również zaspokojenie potrzeb dziecka, którego zapotrzebowanie w życiu płodowym na Se wynosi około 2 μg dziennie. U niemowlaka do czwartego miesiąca życia jest to około 10 μg dziennie, a pomiędzy czwartym a dwunastym miesiącem życia to około 15 μg dziennie.
Dzieci w wieku od 1 do 9 lat powinny codziennie zażywać około 20-30 µg selenu, a 40 µg dziennie w wieku 12-13 lat.
Poniższa tabela przedstawia codzienne zapotrzebowanie na selen według wieku.
Wiek | |
niemowlak do 4 miesiąca życia | 10 μg dziennie |
niemowlak od 4 do 12 miesiąca życia | 15 μg dziennie |
dziecko od 1-3 lat | 20 μg dziennie |
dziecko 4-6 lat | 30 μg dziennie |
dziecko 7-9 lat | 30 μg dziennie |
dziecko 10-12 lat | 40 μg dziennie |
dziecko 13-15 lat | 55 μg dziennie |
dziecko 16-18 lat | 55 μg dziennie |
dorośli powyżej 18 lat w tym: kobiety w ciąży w tym: kobiety w okresie laktacji | 55 μg dziennie 60 μg dziennie 70 μg dziennie |
Nadmiar selenu
Nadmiar selenu w organizmie może doprowadzić do zatrucia, zwanego selenozą. Może ona wystąpić u osób, które długotrwale spożywają ten pierwiastek w znacznie zawyżonej wartości, około 400 μg na dobę. Przypadłość ta objawia się wypadaniem włosów, zapachem czosnku z ust, dekoloryzacją płytki paznokciowej, zaburzeniami neurologicznym oraz biegunką. Zatrucie selenem jest poważnym zdarzeniem, które może doprowadzić do marskości wątroby, obrzęku płuc i zgonu. Jednym z niekorzystnych skutków zbyt długiej suplementacji selenu może być również cukrzyca.
Selen a cynk
Dla większości z nas selen łączy się automatycznie z cynkiem. Ten analogiczny sposób myślenia jest bardzo dobrą drogą do wsparcia naszego układu odpornościowego. Wiele suplementów diety jest skonstruowanych w ten sposób, a pojawiające się reklamy utwierdzają nas w tej korelacji. Wszystko to dlatego, ponieważ zarówno selen, jak i cynk wzmacniają układ odpornościowy, zwiększając produkcję przeciwciał i aktywność białych krwinek. Oczywiście, nie ma odgórnej konieczności łączeniach tych obu pierwiastków, jednak ich suplementacja może okazać się korzystna dla większości osób. Szczególnie suplementami diety, które w swoim składzie zawierają cynk i selen, powinny zainteresować się osoby niespożywające mięsa, osoby starsze oraz wszyscy, którzy nie stosują codziennej, odpowiednio zbilansowanej diety.
Z czym jeszcze łączyć selen?
Oprócz wyżej wymienionego cynku selen warto łączyć z drożdżami wzbogaconymi o ten pierwiastek, które w swoim składzie zawierają selenometioninę, witaminy z grupy B oraz witaminę A. Dodatkowo wchłanialność selenu zwiększa również witamina C, witamina E i metionina.
Ponadto wskazuje się, że selen zawarty w produktach roślinnych jest lepiej przyswajalny przez organizm człowieka. Jednakże jak wyżej wspomniano, produkty roślinne zawierają jego mniejszą ilość, w porównaniu do produktów pochodzenia zwierzęcego.
Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973.
Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014.
Wojciech Wasowicz Selenium status of low-selenium area residents: Polish experience, „Toxicology Letters”, 2003.
Joanna Kuczyńska, Marek Biziuk: Biogeochemia selenu i jego monitoring w materiałach biologicznych pochodzenia ludzkiego: „Chemia i Inżynieria Ekologiczna A”, 14 (S1), 2007.
Henryk Gertig, Juliusz Przysławski, Bromatologia. Zarys nauki o żywności i żywieniu, wyd. 1, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007.
Comments (0)