Czy kofeinę można przedawkować? Właściwości i jej wpływ na organizm.

kwiecień 2, 2023
Zioła
0 comments

Rozpoczęcie dnia bez filiżanki gorącej kawy dla wielu osób jest nie do wyobrażenia. Zawarta w kawie kofeina pobudza krążenie, zwiększa chęć do działania i pozytywnie wpływa na nastrój. Ponieważ kofeina działa pobudzająco, pomaga nam w przezwyciężaniu drobnych i większych spadków zmęczenia. Przyjrzyjmy się zatem kofeinie z bliska. Czym jest i jak działa kofeina, gdzie oprócz kawy możemy ją znaleźć, a także, czy jest możliwa do przedawkowania?

Kofeina – czym dokładniej jest?

Kofeina jest substancją o działaniu stymulującym. Występuje naturalnie w liściach i nasionach wielu roślin. Z drugiej strony substancja ta może być również wytwarzana w warunkach laboratoryjnych i przetwarzana w suplementy o działaniu pobudzającym.

Sama kofeina w terminologii medycznej uważana jest za substancję psychoaktywną, ponieważ może stymulować ośrodkowy układ nerwowy, zwiększając czujność organizmu. Nie należy jej jednak błędnie identyfikować z takimi substancjami jak alkohol, gdyż kofeina pomimo ryzyka skutków ubocznych występujących w wyższych dawkach należy także do tzw. leków nootropowych, czyli substancji szczególnie poprawiających funkcje poznawcze, w tym pamięć i motywację u zdrowych osób.

W swojej naturalnej postaci kofeina jest gorzka dla podniebienia, a maksymalne stężenie we krwi osiąga już po godzinie od spożycia pierwszej filiżanki kawy. Samo działanie substancji może utrzymywać się nawet do sześciu godzin. Przyjmuje się, iż od 80 do 90% światowej populacji codziennie sięga po produkty zawierające w swoim składzie kofeinę. W samej Polsce codziennie po kawę sięga ok. 60% osób dorosłych.

Kofeina naturalnie – gdzie występuje?

Kofeinę znajdziemy w liściach, orzechach, kwiatach, czy także owocach występujących na całym globie. Rośliny zawierające kofeinę są pozyskiwane z naturalnych upraw, a następnie przetwarzane w produkty, które codziennie widujemy na sklepowych półkach, czy w naszych domach. Największe uprawy na świecie, to nierzadko uprawy kawowca, czy też herbaty czarnej, roślin mających w swoim składzie duże ilości kofeiny.

Oto kilka najczęściej spożywanych, naturalnych produktów zawierających w swoim składzie kofeinę:

Kawa
Kakao
Yerba Mate
Herbata
Guarana
Orzeszki kola

Kofeina w tabletkach – co warto o niej wiedzieć?

Tabletki kofeinowe to suplementy diety powstałe na bazie kofeiny. Niektóre zawierają naturalną kofeinę, ekstrahowaną np. podczas procesu warzenia kawy. Inne z kolei mogą zawierać syntetyczne formy substancji.

Przyjmowane zgodnie z zaleceniami tabletki z kofeiną zapewniają szereg korzyści płynących z kofeiny. Podobnie jak wszystkie preparaty na bazie kofeiny, także i tabletki są stosunkowo bezpiecznym substytutem porannego picia kawy.

Jest to szczególnie zalecany substytut naturalnej kofeiny dla osób, którym nie smakują napoje powstałe na bazie naturalnych roślin zawierających kofeinę. Są także zalecane dla osób uprawiających wszelkiego rodzaju sporty. 1 tabletka zawierająca od 100 do 200 mg jest w stanie poprawić wydolność psychoruchową organizmu, zwiększając tym samym odporność na stres wywołany treningiem.

Vitaler's Caffeine (Kofeina) 200 mg - 120 tabletek

VIT-0719

Vitalers

Wegański suplement diety w tabletkach zawierający kofeinę w dawce 200 mg, ceniony ze względu na swoje działanie pobudzające. Caffeine Vitaler's stanowi znakomity zamiennik tradycyjnej kawy.

Dostępny

21,90 zł

Kofeina bezwodna – jak działa?

Bezwodna kofeina ekstrahowana jest z liści zielonej herbaty, ziaren kawy lub kakao. Pozostałe substancje roślin oraz woda są filtrowane w środowisku laboratoryjnym, pozostawiając do naszego użycia biały krystaliczny proszek zwany bezwodną kofeiną.

Kofeina bezwodna działa tak samo, jak naturalnie występująca kofeina. Naśladuje neuroprzekaźnik obecny w mózgu, adenozynę. Dzięki temu powoduje podobne do kawy uczucie pobudzenia, czy zwiększenia motywacji.

Ważne jest jednak, aby preparaty bezwodnej kofeiny były spożywane zgodnie z zaleceniami producenta. Sproszkowana kofeina ze względu na duże stężenie substancji czynnej powinna być spożywana w małych ilościach, gdyż bardzo łatwo o przypadkowe przekroczenie dawki.

Właściwości kofeiny – o jakich mowa?

Spożywanie kofeiny wiąże się z szeregiem prozdrowotnych skutków, związanych z jej właściwościami. Są to m.in.:

Funkcje chroniące wątrobę – kofeina może zmniejszyć ryzyko uszkodzenia (marskości) wątroby nawet o 84%. Może spowolnić postęp choroby, poprawić odpowiedź na leczenie farmakologiczne i zmniejszyć ryzyko przedwczesnej śmierci
Działanie przeciwstarzeniowe kofeiny – picie napojów zawierających kofeinę redukuje ryzyko przedwczesnej śmierci o 30%, szczególnie u kobiet i osób z cukrzycą
Zmniejsza ryzyko raka – 2-4 filiżanki kawy dziennie mogą zmniejszyć ryzyko raka wątroby o 64% i ryzyko raka okrężnicy nawet o 38%. Wszystko dzięki działaniu antyoksydacyjnemu substancji, które wspomaga procesy regeneracyjne organizmu
Ochrania skórę – regularne spożywanie kofeiny może zmniejszyć ryzyko raka skóry o 20%
Zmniejsza ryzyko stwardnienia rozsianego – niektóre badania sugerują, iż właściwości antyoksydacyjne kofeiny mogą interweniować w mniejsze ryzyko zachorowania na stwardnienie rozsiane
Wspiera zdrową pracę jelit – substancja o działaniu pobudzającym, jaką jest kofeina, wspomaga odpowiedni pasaż jelitowy. Zwiększa również ilość i aktywność pożytecznych bakterii jelitowych

Warto wiedzieć, iż kofeina w połączeniu z substancjami aktywnymi kawy, zielonej herbaty czy yerba mate cechuje się znacznie większymi właściwościami prozdrowotnymi. Tak więc niektóre z wymienionych powyżej korzyści mogą być również powodowane, czy też intensyfikowane przez działanie synergistyczne innych substancji roślinnych z samą kofeiną.

Działanie kofeiny na ludzki organizm

Kofeina zaczyna działać na ludzki organizm od 35 do 45 minut po spożyciu. Jest wchłaniana przez żołądek i jelito cienkie, a stamtąd dostaje się do krwioobiegu, który następnie rozprowadza ją po całym ciele.

Główne działanie kofeiny wpływa przede wszystkim na centralny układ nerwowy. Jej struktura jest podobna do substancji przekaźnikowej zwanej adenozyną, która jest wytwarzana przez sam ludzki organizm. Zadaniem adenozyny jest wywołanie zmęczenia w organizmie po ciężkim wysiłku fizycznym, jak i psychicznym. Aby to zrobić, substancja przekaźnikowa osiada w odpowiednich receptorach w mózgu, które następnie wyłączają swoją aktywność.

Kofeina ze względu na swoje podobieństwo przyłącza się do ww. receptorów, w które adenozyna nie może się zadokować. Rezultatem jest zmniejszone uczucie zmęczenia i pobudzenie układu krążenia. Ciało zaczyna działać jeszcze szybciej, metabolizm, bicie serca, tętno i oddech przyspieszają po spożyciu kofeiny.

Narządy stają się szybciej ukrwione, a organizm w krótszym czasie jest gotowy do działania. Dodatkowo zwiększa się również wydzielanie stymulujących hormonów kortyzolu i adrenaliny. Ponadto kofeina zwiększa wydolność fizyczną i umysłową, poprawiając między innymi zdolność szybkiego reagowania.

Przedawkowanie kofeiny – czym się cechuje?

O przedawkowaniu kofeiny mówimy w sytuacji, gdy spożyta została dawka w ilości jednego grama, czyli 1000 miligramów. Przedawkowanie charakteryzuje się znacznym przyśpieszeniem akcji serca i dodatkowymi skurczami, które mogą powodować pracę serca poza normalnym rytmem.

Zbyt duża ilość kofeiny w momencie przedawkowania prowadzi również do znacznego wzrostu niepokoju i bezsenności. W najgorszym przypadku przedawkowanie może spowodować poważną w skutkach zapaść krążeniową. Należy zauważyć, że osoby starsze, dzieci lub osoby, które nie spożywają regularnie kofeiny, mogą odczuwać objawy przedawkowania nawet przy niewielkich ilościach.

Sama kofeina jest śmiertelna tylko w bardzo dużych dawkach. U dorosłych jest to ok. 10 g, u dzieci 5 g. Taka ilość kofeiny odpowiada około 65 lub 30 filiżankom kawy, jeśli zawartość kofeiny jest szczególnie wysoka.

Skutki uboczne kofeiny – czy są groźne?

Spożycie kofeiny jest ogólnie uważane za bezpieczne. Dzienna zalecana dawka kofeiny dla osób dorosłych mieści się w przedziale od 200 do 400 mg. Warto jednak pamiętać, iż niektóre osoby mogą odczuć dyskomfort związany ze spożyciem kofeiny, głównie ze względu na zmniejszoną aktywność adenozyny w centralnym układzie nerwowym.

Niektóre działania niepożądane związane z nadmiernym spożyciem kofeiny obejmują:

Nerwowość
Niepokój
Napady paniki
Drżenie
Pocenie się
Nieregularna częstotliwość akcji serca
Problemy ze snem
Bóle głowy

Ponadto kofeina może łatwo przenikać przez łożysko, co wiąże się ze znacznym ryzykiem poronienia lub niską masą noworodka. Kobiety w ciąży powinny ograniczyć spożycie kofeiny lub całkowicie ją unikać. To samo tyczy się dzieci, a także osób starszych, u których stwierdzono wysokie ciśnienie krwi.

Bibliografia

„Caffeine: Chemistry, Analysis, Function and Effects” – V. R. Preedy et al., Royal Society of Chemistry, 2012.

„Caffeine” – G. A. Spiller, CRC Press, 1998.

„Caffeine and health research” – K. P. Chambers, Nova Biomedical Books, 2009.

„Caffeine and Activation Theory: Effects on Health and Behavior” – B. D. Smith, U. Gupta, B. S. Gupta, CRC Press, 2006.

„Brain 2.0 - Super-charge Your Brain with Mind-boosting Nootropic Supplements and Drugs” J. Lee, CreateSpace Independent Publishing Platform, 2013.

„Protective effects of caffeine on chronic hypoxia-induced perinatal white matter injury” – S. A. Back et al., czasopismo naukowe Annals of Neurology, John Wiley & Sons, 2006.

„Locating the neuronal targets for caffeine” – B. B. Fredholm, G. Arslan, B. Kull, P. Svenningsson, czasopismo naukowe Drug Development Research, John Wiley & Sons, 1998.

„Caffeine-induced sleep disruption: effects on waking the following day and its reversal with an hypnotic” – C. Alford, J. Bhatti, T. Leigh, A. Jamieson, I. Hindmarch, czasopismo naukowe Human Psychopharmacology: Clinical and Experimental, John Wiley & Sons, 1996.

„Effects of Caffeine and Noise on Mood, Performance and Cardiovascular Functioning” – A. Smith, H. Whitney, M. Thomas, K. Perry, P. Brockman, czasopismo naukowe Human Psychopharmacology: Clinical and Experimental, John Wiley & Sons, 1997.

„Caffeine and Cognitive Performance: The Nonlinear Yerkes–Dodson Law” – P. A. Watters, F. Martin, Z. Schreter, czasopismo naukowe Human Psychopharmacology: Clinical and Experimental, John Wiley & Sons, 1997.

„Effects of a low dose of caffeine given in different drinks on mood and performance” – A. Smith, W. Sturgess, J. Gallagher, czasopismo naukowe Human Psychopharmacology: Clinical and Experimental, John Wiley & Sons, 1999.

„Effects of preconceptual caffeine exposure on pregnancy and progeny viability” – I. Pollard et al., czasopismo naukowe The Journal of Maternal-Fetal Medicine, John Wiley & Sons, 1999.