
N-Acetylo-L-Cysteina, znana w skrócie jako „NAC” to specjalna forma dobrze znanego aminokwasu L-cysteiny. Mówi się, że NAC posiada różne działania prozdrowotne i przeciwutleniające, dzięki czemu jest z powodzeniem stosowana we wspomaganiu zdrowia płuc, a także wątroby. L-cysteina jest ważnym budulcem zdrowego układu odpornościowego, biorąc również procesy w przekazywaniu informacji do mózgu. Co zatem warto wiedzieć o NAC, a także, dlaczego warto zacząć ją stosować?
NAC – co to takiego?
NAC (N-Acetylo-L-Cysteina lub N-acetylocysteina) to pochodna aminokwasu L cysteiny - syntetyczny związek, który nie występuje w przyrodzie i nie jest dostarczany wraz z pożywieniem. Gdy znajdzie się w organizmie, NAC szybko przekształca się w cysteinę, aminokwas, który organizm może z powodzeniem zsyntezować.
NAC odgrywa ważną rolę w różnych procesach metabolicznych, takich jak synteza kwasów tłuszczowych i produkcja hormonów. Jest również niezbędna do produkcji glutationu, uważanego za najważniejszy przeciwutleniacz organizmu.
NAC po raz pierwszy został odkryty w 1899 r., jego synteza chemiczna i przemysłowa oraz zastosowanie farmaceutyczne rozpoczęły się dopiero w 1960 r. Około lat 90 XX wieku, po opisaniu w mediach sukcesów wielu badań klinicznych, wykazano jej prozdrowotne korzyści dla zdrowia. NAC zaczęto stosować jako suplement w różnych obszarach terapeutycznych. Obecnie związek ten cieszy się uznaniem środowiska naukowego i jest przedmiotem licznych badań i analiz klinicznych.
Jakie posiada właściwości oraz jak działa NAC?
N-acetylocysteina jest ważną substancją dla organizmu człowieka. NAC jest silnym antyoksydantem (posiada działanie antyoksydacyjne), pomaga w walce ze stresem oksydacyjnym, ponieważ wspomaga syntezę glutationu - jednego z najsilniejszych przeciwutleniaczy, a także w utrzymaniu go w wystarczającej ilości w organizmie. Ponadto ma również właściwości przeciwzapalne, co nadaje mu wyraźne znaczenie terapeutyczne.
Oprócz powyższych NAC charakteryzuje się następującymi właściwościami:
Detoksykujące – wspomaga detoksykację komórek, pomoc w przypadku zatrucia peptydami, alkoholem, czy przedawkowania paracetamolu i spożycia grzybów z rodzaju Amanita (muchomory).
Wykrztuśne – rozpuszcza śluz znajdujący się w drogach oddechowych, zmniejsza objawy przewlekłej astmy i zapalenia oskrzeli, jest również pomocne przy infekcjach dróg oddechowych u dzieci.
Hepatoprotekcyjne – zmniejsza uszkodzenie wątroby, chroni organ przed alkoholem i zanieczyszczeniami ze środowiska.
Przeciwutleniające – zwiększa poziom glutationu i chroni komórki, a także narządy przed stresem oksydacyjnym.
Przeciwwirusowe – chroni i zmniejsza ryzyko zarażenia grypą. NAC jest również pomocnym składnikiem w leczeniu zapalenia zatok i infekcji dróg oddechowych;
Poprawia wyniki sportowe – zwiększa regenerację mięśni, poprawia siłę i wytrzymałość, sprzyja również przyspieszonej regeneracji mięśni i zwiększa przepływ krwi do mięśni u osób prowadzących siedzący tryb życia.
Kardioprotekcyjne – przyspiesza powrót do zdrowia u pacjentów po przebytym zawale serca. Zapobiega jego uszkodzeniom spowodowanym stresem oksydacyjnym.
Dermatologiczne – redukuje łagodny i umiarkowany trądzik, leczy niektóre choroby skóry, takie jak owrzodzenia twardziny skóry i zapalenie skóry.
Przeciwbólowe i przeciwzapalne – uśmierza ból i redukuje markery stanów zapalnych.
Przeciwcukrzycowe – zmniejsza insulinooporność, przywraca prawidłowy poziom glutationu, który jest niski wśród diabetyków.
Poprawia perystaltykę jelit – łagodzi objawy refluksu żołądkowego, ogranicza rozwój bakterii w jelicie cienkim i zmniejsza zapalenie jelita grubego.
N-acetylocysteina w żywności – gdzie można ją znaleźć?
Żaden z produktów spożywczych, zarówno pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego, które spożywamy na co dzień, nie dostarcza N-acetylocysteiny. Tylko L-cysteina (czyli acetylocysteina) dostarczana jest wraz z pożywieniem. Jej największymi źródłami są soja, wołowina, nasiona słonecznika i owies.
N-acetylocysteina powstaje w wyniku acetylacji L-cysteiny. Jest to reakcja polegająca na przyłączeniu aminokwasu do grupy acetylowej (COCH3). Modyfikacja ta może zachodzić naturalnie w organizmie dzięki interwencji specyficznych enzymów, zwanych acetylotransferazami. Reakcja ta jest modyfikacją potranslacyjną, której ulega zwykle większość białek. N-acetylocysteina ma tę zaletę, iż jest łatwiej wchłaniana przez organizm.
Jak NAC działa na ludzki organizm?
Siła N-acetylo-L-cysteiny tkwi w jej wielowartościowości. Posiada ona unikatową w świecie substancji chemicznych zdolność działania na różnych poziomach organizmu, wykazując głównie działanie zapobiegawcze i ochronne. Jak dokładniej wygląda działanie i korzyści zdrowotne oferowane przez NAC?
Działanie pomocne dla zdrowia płuc – w całej Europie NAC jest powszechnie przepisywaną cząsteczką w leczeniu przewlekłego zapalenia oskrzeli. Przypisuje się mu działanie mukolityczne, które poprawia oddychanie i ułatwia wydalanie wydzieliny u chorych. Cząsteczka wykazuje również pewną skuteczność w większości przypadków przewlekłej obturacyjnej choroby płuc.
Działanie przeciwzapalne – zapalenie to system obronny utworzony przez organizm w komórkach i tkankach. Reakcja obronna powoduje znaczące ogrzewanie, rozszerzanie naczyń włosowatych i wysokie stężenie komórek odpornościowych, takich jak cytokiny i leukocyty. NAC zmniejsza poziom cytokin prozapalnych leukocytów i interleukin. Działa także przeciwko innym regulatorom reakcji immunologicznych.
Wspiera układ wątrobowy – N-acetylocysteina ma właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające, które obejmują większość naszych narządów, w tym wątrobę. Działa na komórki wątroby, zwiększając poziom glutationu, którego nasza wątroba jest głównym użytkownikiem ze względu na swoją detoksykującą rolę w organizmie. Długotrwała suplementacja NAC zmniejsza uszkodzenia tkanek spowodowane patologiami wątroby, takimi jak na przykład stłuszczenie wątroby lub wirusowe zapalenie wątroby typu B.
Działanie kardioprotekcyjne – NAC, dzięki swoim właściwościom przeciwutleniającym, jest również korzystnym suplementem dla zdrowia serca. Badania pokazują, iż rzeczywiście, cząsteczka pozwala na szybszą regenerację po zawale serca. Osoby chore na cukrzycę korzystają z dodatkowej ochrony przed stresem oksydacyjnym i uszkodzeniami, jakie powoduje ona w mięśniu sercowym.
Sprzyja poprawie wydolności fizycznej – wysiłek fizyczny i sport powodują zwiększoną produkcję wolnych rodników w organizmie. Spożywanie NAC staje się interesujące, gdy produkcja wolnych rodników przekracza zdolność neutralizacji naszego endogennego układu antyoksydacyjnego. Innymi słowy, NAC pomaga zwiększyć zdolność do neutralizacji wolnych rodników przez organizm.

Suplementacja NAC – poprawne dawkowanie
NAC w formie suplementów występuje w kilku postaciach - są to ampułki, roztwory w postaci proszku, kapsułki, tabletki, saszetki i napary. W większości badań klinicznych testowano wyłączne skuteczność kapsułek. Dawkowanie waha się od 600 do 2400 mg dziennie. W niektórych przypadkach dawki mogą sięgać nawet 4000 mg dziennie.
Z wyjątkiem określonych zaleceń lekarskich, zaleca się ograniczenie dziennego spożycia N-acetylocysteiny do dawek rzędu 600-1200 mg dziennie, aby nie ryzykować wystąpieniu działań niepożądanych.
Opinie naukowe - czy warto stosować suplementy NAC?
Badania kliniczne dotyczące NAC w większości przypadków skupiały się nad działaniem mukolitycznym cząsteczki. Wielu naukowców pozytywnie patrzy na jej skuteczność w leczeniu patologii układu oddechowego i płuc, w tym zapalenia oskrzeli.
Z drugiej strony, ze względu na swoją zdolność oczyszczania dróg oddechowych i bycie prekursorem glutationu, naukowcy z powodzeniem obserwują pozytywny wpływ NAC na ogólną poprawę stanu zdrowia i odporności organizmu. Najbardziej znaczące wyniki działania N-acetylocysteiny zostały zaobserwowane wśród osób starszych, a także dzieci chorujących na mukowiscydozę.
Suplementy NAC a alkohol - co warto wiedzieć?
N acetylocysteina (NAC) i acetylocysteina są z powodzeniem stosowane w leczeniu i profilaktyce destruktywnych efektów alkoholu na wątrobę. Co więcej, niedawne badania naukowe skupiają się również nad potencjalnym wpływie N-acetylocysteiny w leczeniu patologii neuropsychiatrycznych, takich jak uzależnienie od alkoholu.
Należy jednak zaznaczyć, że chociaż ta pochodna aminokwasu chroni wątrobę przed destruktywnym działaniem alkoholu, środków chemicznych i narkotyków, należy jej unikać po niedawnym spożyciu alkoholu. W jednej z publikacji naukowych zostało wyraźne zaznaczone, iż acetylocysteina podana w ciągu 4 godzin po spożyciu napojów alkoholowych pogłębiała uszkodzenie wątroby u myszy laboratoryjnych.
„A Review on Various Uses of N-Acetyl Cysteine” – V. Mokhtari et al., czasopismo naukowe Cell Journal, Royan, 2017.
„Evaluation of the Effects of Atorvastatin and N-Acetyl Cysteine on Platelet Counts in Patients with Primary Immune Thrombocytopenia: An Exploratory Clinical Trial” – L. A. Cervantes-Pérez et al., czasopismo naukowe Medicina, MDPI, 2023.
„Glutathione metabolism and its implications for health” – G. Wu et al., czasopismo naukowe The Journal of Nutrition, Elsevier, 2004.
„Model systems for the evaluation of mucolytic drugs: acetylcysteine and S-carboxymethylcysteine” – C. R. Livingstone, M. A. Andrews, S. M. Jenkins, C. Marriott, czasopismo naukowe The Journal of Pharmacy and Pharmacology, Oxford, 1990.
„N-acetylcysteine (NAC) and glutathione (GSH): antioxidant and chemopreventive properties, with special reference to lung cancer” – N. van Zandwijk, czasopismo naukowe Journal of Cellular Biochemistry, Liss, 1995.
„N-acetylcysteine as a new prominent approach for treating psychiatric disorders” – I. Smaga, M. Frankowska, M. Filip, czasopismo naukowe British Journal of Pharmacology, Wiley, 2021.
„N-Acetylcysteine as an antioxidant and disulphide breaking agent: the reasons why” – G. Aldini et al., czasopismo naukowe Free Radical Research, Taylor&Francis, 2018.
„N-acetylcysteine in psychiatry: current therapeutic evidence and potential mechanisms of action” – O. Dean, F. Giorlando, M. Berk, czasopismo naukowe Journal of Psychiatry & Neuroscience, JPN, 2011.
„N-acetylcysteine overdose after acetaminophen poisoning” – G. Ali Mahmoudi, P. Astaraki, A. Z. Mohtashami, M. Ahadi, czasopismo naukowe International Medical Case Reports Journal, DovePress, 2015.
„N-Acetylcysteine: A Review of Clinical Usefulness (an Old Drug with New Tricks)” – G. K. Schwalfenberg, czasopismo naukowe Journal of Nutrition and Metabolism, Hindawi, 2021.
„ORAL N-ACETYL CYSTEINE VERSUS RECTAL INDOMETHACIN FOR PREVENTION OF POST ERCP PANCREATITIS: A MULTICENTER MULTINATIONAL RANDOMIZED CONTROLLED TRIAL” – P. Alavinejad et al., czasopismo naukowe Arquivos de Gastroenterologia, SciElo, 2022.
„Role of glutathione in immunity and inflammation in the lung” – P. Ghezzi, czasopismo naukowe International Journal of General Medicine, DovePress, 2011.
„Supplementing Glycine and N-Acetylcysteine (GlyNAC) in Older Adults Improves Glutathione Deficiency, Oxidative Stress, Mitochondrial Dysfunction, Inflammation, Physical Function, and Aging Hallmarks: A Randomized Clinical Trial” – P. Kumar et al., czasopismo naukowe The Journals of Gerontology, Biological Sciences and Medical Sciences, Oxford, 2023.
„The administration of N-acetylcysteine reduces oxidative stress and regulates glutathione metabolism in the blood cells of workers exposed to lead” – S. Kasperczyk, M. Dobrakowski, A. Kasperczyk, A. Ostałowska, E. Birkner, czasopismo naukowe Clinical Toxicology, Taylor&Francis, 2013.
„Use of acetylcysteine as the life-saving antidote in Amanita phalloides (death cap) poisoning. Case report on 11 patients” – S. Montanini, D. Sinardi, C. Pratico, A. U. Sinardi, G. Trimarchi, czasopismo naukowe Arzneimittelforschung, Editio Cantor, 1999.
„Zinc and N-acetylcysteine modify mercury distribution and promote increase in hepatic metallothionein levels” – V. Antunes Oliveira et al., czasopismo naukowe Journal of Trace Elements in Medicine and Biology, Elsevier, 2015.
Comments (0)